Του Ηλία Τσιμπουκάκη*
Οι εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος έφεραν ξανά στο προσκήνιο την αντιπαράθεση σχετικά με τη θέση της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Η κυβερνητική διαπραγμάτευση άνοιξε το δρόμο για υπογραφή του τρίτου «θανατηφόρου» μνημονίου για τα λαϊκά συμφέροντα.
Στο έδαφος αυτό επιταχύνθηκαν οι διεργασίες στο εγχώριο πολιτικό σύστημα για ανοιχτή εμφάνιση του ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος που τάσσεται υπέρ της καπιταλιστικής Ελλάδας της δραχμής. Σ' αυτό το ρεύμα συνωστίζονται αστοί ακαδημαϊκοί των ΗΠΑ και της Βρετανίας που στεγάζει σε διάφορους ρόλους ο ΣΥΡΙΖΑ, σοσιαλδημοκράτες, εθνικιστές, παλαιοί «αστέρες» των πλατειών «αγανακτισμένων». Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, στην προοπτική αυτή συντάσσεται ανοιχτά η «Αριστερή Πλατφόρμα» του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ταυτόχρονα επιταχύνονται οι διαδικασίες προσέγγισης με «συνοδοιπόρους» στις παρυφές του ΣΥΡΙΖΑ (ΑΝΤΑΡΣΥΑ, Σχέδιο Β' του Αλαβάνου κ.λπ.). Οι διαδικασίες αυτές εξυπηρετούν και την ανάγκη της άρχουσας τάξης για την
κατασκευή νέου αναχώματος μετά τη «βίαιη ωρίμανση» του ΣΥΡΙΖΑ.
Ελληνική πρωτοτυπία;
Η αστική αντιπαράθεση για το νόμισμα έχει αντικειμενική βάση και δεν περιορίζεται στο ελληνικό πολιτικό σύστημα. Εκδηλώνεται ήδη στη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιταλία. Εδράζεται στην όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων που εντείνονται και στο εσωτερικό της ΕΕ. Τροφοδοτείται από την ανισομετρία των οικονομιών της Ευρωζώνης και από τις ενδοαστικές αντιθέσεις στο εσωτερικό των καπιταλιστικών χωρών. Αντανακλάται στην αντιπαράθεση για τις αλλαγές που προωθούνται από τις κυρίαρχες δυνάμεις του πυρήνα της ΕΕ για την αναμόρφωση της Ευρωζώνης, με εμβάθυνση των μηχανισμών ενιαίας οικονομικής πολιτικής, αλλά και πιο αυστηρούς κανόνες και ελεγκτικούς μηχανισμούς για τα πλεονάσματα των κρατικών προϋπολογισμών. Η κατεύθυνση αυτή περιγράφεται στην πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση των «πέντε Προέδρων» (Γιούνκερ, Τουσκ, Ντράγκι, Σουλτς και Ντάισελμπλουμ) για την εμβάθυνση της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης, με αφετηρία την 1η Ιούλη και τερματισμό «το αργότερο» ως το 2025. Αντίστοιχα η «στήριξη» ΗΠΑ - ΔΝΤ του αιτήματος για ρύθμιση του ελληνικού χρέους αντανακλά την πίεση που ασκείται στη Γερμανία να αναλάβει μεγαλύτερα βάρη για λογαριασμό των υπερχρεωμένων κρατών της Ευρωζώνης.
Τα παραπάνω ερμηνεύουν το γεγονός ότι για πρώτη φορά τέθηκε τόσο άμεσα το ενδεχόμενο αποχώρησης μιας χώρας από την Ευρωζώνη. Στην τελική φάση ολοκλήρωσης της διαπραγμάτευσης Ελλάδας - Ευρωζώνης, στη συζήτηση μπήκε το«σχέδιο Σόιμπλε - Κομισιόν», που παρουσίασε ο Γιούνκερ αμέσως μετά το δημοψήφισμα στον Αλ. Τσίπρα, με τη μορφή «δύο τόμων» ή «διακοσίων ερωταπαντήσεων», όπου περιγράφονταν ο τρόπος για την ολοκλήρωση της διαδικασίας εξόδου από την Ευρωζώνη. Το σχέδιο αυτό αντλεί «επιστημονική τεκμηρίωση» από σχετικές μελέτες του γερμανικού οικονομικού ινστιτούτου των Βιομηχάνων, IFO (βλ. Χανς Βέρνερ Ζιν «Η ελληνική Τραγωδία», Ιούνης 2015) που τοποθετούνται υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, με βασικό επιχείρημα ότι η μόνη διέξοδος για την επάνοδο στην καπιταλιστική ανάπτυξη είναι η εξωτερική υποτίμηση που μπορεί να επιτευχθεί με την επάνοδο της Ελλάδας στο εθνικό νόμισμα. Στη δημοσιότητα έχουν έρθει τα βασικά στοιχεία της «πρότασης Σόιμπλε - Κομισιόν»: Αρχική ισοτιμία ευρώ - δραχμής 1:1 με προοπτική άμεσης (εντός δεκαπενθημέρου) υποτίμησης κατά 40% και περαιτέρω υποτίμηση στη συνέχεια. Παροχή «ανθρωπιστικής βοήθειας». Επιπλέον στήριξη της ΕΚΤ έναντι των πιέσεων υποτίμησης του νομίσματος με διάθεση έως 25 δισ. ευρώ στη διεθνή αγορά συναλλάγματος. Χρηματοδότηση ύψους 25 δισ. ευρώ με τη μορφή συναλλαγματικών αποθεμάτων καθώς και «κούρεμα» του χρέους προς τον «επίσημο» τομέα (μηχανισμός EFSF και κράτη Ευρωζώνης) με ρύθμιση αποπληρωμής του υπολοίπου χρέους σε ευρώ.
Το ανέκδοτο του «μεταβατικού προγράμματος»
Την ίδια ώρα ένα μέρος του οπορτουνιστικού ρεύματος στην Ελλάδα προβάλλει ως φιλολαϊκή διέξοδο το Grexit. Επιχειρεί για μια ακόμη φορά να εγκλωβίσει τη λαϊκή αγανάκτηση για το μνημόνιο Τσίπρα, να εκτρέψει τη δυνατότητα χειραφέτησης από την αστική πολιτική στα μονοπάτια της αστικής διαχείρισης με εθνικό νόμισμα, να θέσει το εργατικό - λαϊκό κίνημα για μια ακόμη φορά κάτω από ξένη σημαία. Οι «αριστεροί» απολογητές του Grexit από την έναρξη της καπιταλιστικής κρίσης και την έλευση των μνημονίων, προβάλλουν το «άμεσο» αίτημα εξόδου από την Ευρωζώνη, είτε ως στάδιο μιας διαδικασίας «ανασυγκρότησης» της οικονομίας και βελτίωσης της ζωής του λαού είτε ως στοιχείο ενός αντικαπιταλιστικού δρόμου, ως κρίκο συσπείρωσης για τη ρήξη.
Σ' αυτή την κατεύθυνση συντάσσονται από κοινού η «Αριστερή Πλατφόρμα» Λαφαζάνη και όψιμα ορισμένες δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ - ΝΑΡ. Το Grexit αποτελεί το πρώτο στάδιο στη διαδικασία «ρήξεων και ανατροπών» με «άμεση πρόταξη του τρίπτυχου κρατικοποίηση τραπεζών - εθνικό νόμισμα - άρνηση πληρωμής δόσεων χρέους» για τη βελτίωση της ζωής του λαού, την παραγωγική ανασυγκρότηση και την εφαρμογή «φιλολαϊκής πολιτικής» εντός του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης.
Θεωρούν ότι «η φιλολαϊκή απάντηση συνίσταται σε άμεσες κρατικές επενδύσεις με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας...» («ΠΡΙΝ» Κυριακή 12/7/2015: «Πρόγραμμα Εξόδου από Ευρώ και ΕΕ»). Βαφτίζουν δηλαδή τις κρατικές επενδύσεις στα πλαίσια της καπιταλιστικής οικονομίας ως«τη βασική αρχή ενός μεταβατικού προγράμματος, με την έννοια ότι δεν θέτει προϋπόθεση το μετασχηματισμό των σχέσεων παραγωγής, η εφαρμογή του αμφισβητεί στην πράξη την ανάπτυξη με γνώμονα το κέρδος...». Ταυτόχρονα «οι κρατικές επενδύσεις με στόχο τη δημιουργία θέσεων εργασίας» σε τομείς όπου δεν δραστηριοποιούνται οι ιδιώτες θα φέρει, όπως λένε, ταχύτερα την καπιταλιστική ανάπτυξη καθώς «η κατανάλωση των εισοδημάτων που θα δημιουργηθούν από την αύξηση της απασχόλησης θα διαχυθεί σε ολόκληρη την οικονομία αντιμετωπίζοντας τις συνέπειες της κρίσης». Κρύβουν το γεγονός ότι η κρατική καπιταλιστική ιδιοκτησία δεν είναι λαϊκή περιουσία που ανήκει σε όλους, ότι το αστικό κράτος είναι το κράτος του κεφαλαίου, ότι οι κρατικές επιχειρήσεις είναι ιδιοκτησία του αστικού κράτους ως συλλογικού καπιταλιστή.
Στο πλαίσιο της «απελευθερωμένης» καπιταλιστικής αγοράς, κάθε επιχείρηση (ανεξάρτητα από το ποσοστό συμμετοχής του κράτους στη μετοχική της σύνθεση) είναι υποχρεωμένη να λειτουργήσει με γνώμονα το ποσοστό κέρδους της. Γι' αυτό και όμιλοι όπως η ΔΕΗ ΑΕ (που το κράτος διατηρεί τον έλεγχο της μετοχικής σύνθεσης) αυξάνουν το βαθμό εκμετάλλευσης των εργαζομένων τους και την επιβάρυνση της λαϊκής κατανάλωσης, πωλούν φθηνότερο ρεύμα στα μονοπώλια.
Στην ουσία προτείνουν ένα κεϋνσιανό μείγμα αστικής διαχείρισης, με τόνωση της «ενεργούς ζήτησης». Κανένα μείγμα αστικής διαχείρισης δεν μπορεί να εμποδίσει την εκδήλωση της καπιταλιστική κρίσης, ούτε να καταργήσει την καπιταλιστική εκμετάλλευση. Εξαπατούν συνειδητά το πιο ριζοσπαστικό ακροατήριο, βαφτίζοντας την εναλλακτική διαχείριση ως «μεταβατικό πρόγραμμα» που δήθεν «δεν αποτελεί κεϋνσιανή πολιτική που ενισχύει τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες».
Οι οπορτουνιστικές δυνάμεις περιγράφουν λεπτομερώς πως η έξοδος από το ευρώ και η υιοθέτηση διπλού νομίσματος μπορεί να διασφαλίσει τη λειτουργία του αστικού κράτους, να εξασφαλίσει τη νομισματική σταθερότητα καθώς και την επάνοδο της καπιταλιστικής οικονομίας σε φάση ανάπτυξης: «Η ύπαρξη αποθεματικών (νόμισμα σε ευρώ που βρίσκεται εντός της χώρας) μπορεί να χρηματοδοτήσει την επανεκκίνηση της οικονομίας μιας και ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής (1,7 περίπου) μπορεί να εξασφαλίσει τη διατήρηση σημαντικών διαθεσίμων και άρα νομισματική σταθερότητα». Παραπλήσια επιχειρήματα, χωρίς βεβαίως την επαγγελία «αναδιανομής του πλούτου», για τη βιωσιμότητα της καπιταλιστικής Ελλάδας της δραχμής χρησιμοποιεί ο Χανς Βέρνερ Ζιν στη σχετική μελέτη του IFO που προαναφέρθηκε.
Η «αριστερή» απολογητική θεωρεί την ανισόμετρη ανάπτυξη ως αποτέλεσμα του νομίσματος και όχι του καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης.
Λαϊκή αντεπίθεση
Η καπιταλιστική Ελλάδα με εθνικό νόμισμα δεν συνιστά ρήξη προς όφελος του λαού. Ακόμα και αν ορισμένοι μονοπωλιακοί όμιλοι και ορισμένοι κλάδοι επιτύχουν την ανάκαμψη των κερδών τους και την ενίσχυση των εξαγωγών τους, αυτή η πορεία θα συνοδευθεί με νέες θυσίες του λαού, φθηνή εργατική δύναμη για να θωρακισθεί η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου. Παράλληλα ο λαός θα πληρώσει την αύξηση του πληθωρισμού, τη μαύρη αγορά, τις πανάκριβες εισαγωγές εμπορευμάτων.
Η αυταπάτη ότι αλλάζοντας νόμισμα και ιμπεριαλιστική συμμαχία μπορεί μια καπιταλιστική χώρα να γίνει πιο φιλολαϊκή, οδηγεί στην ύπνωση, στον αφοπλισμό του λαϊκού κινήματος. Ο εγκλωβισμός του λαού να επιλέξει τον τρόπο χρεοκοπίας του, δεν οδηγεί στη ριζοσπαστικοποίησή του αλλά στην ισχυροποίηση της άρχουσας τάξης.
Η ανασύνταξη του κινήματος μπορεί να γίνει μόνο με γραμμή ρήξης με την ΕΕ, το κεφάλαιο και την εξουσία του. Απαιτεί να ηττηθούν, τόσο οι σημαιοφόροι του ευρώ όσο και οι σημαιοφόροι της δραχμής που συσκοτίζουν τον πραγματικό αντίπαλο του λαού, της εργατικής τάξης.
Απαιτεί να προβληθεί πλατιά ο άλλος δρόμος που έγκαιρα, με σαφήνεια προσδιόρισε το ΚΚΕ με το Πρόγραμμά του. Ο δρόμος της κοινωνικοποίησης των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, της αποδέσμευσης από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Αυτό το δρόμο της επαναστατικής ρήξης ανοίγουμε σήμερα αποφασιστικά, δυναμώνοντας τις εστίες αντίστασης, αλληλεγγύης και μαχητικής διεκδίκησης σε κάθε χώρο δουλειάς, κάθε κλάδο, κάθε γειτονιά.
* Ο Ηλίας Τσιμπουκάκης είναι μέλος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ.
