«Μα
ούτε είχαμε το δικαίωμα να κολλήσουμε μια ατιμωτική σφραγίδα, μια
σφραγίδα αίσχους, στο κούτελο των επερχομένων γενεών, των παιδιών μας
και των εγγονιών μας ότι κατάγονται από γενιά ευνούχων, που δέχονται να
πεθαίνουν στα πεζοδρόμια από τον ατιμωτικότερο των θανάτων, από την
πείνα, παρά να πεθαίνουν με το όπλο στο χέρι, παλεύοντας για τη
λευτεριά» (από την ομιλία του Άρη στη Λαμία στις 22/10/1944).
Ήταν 16 Ιούνη 1945 όταν ο Άρης Βελουχιώτης βρέθηκε
περικυκλωμένος με την ομάδα του από ένα τάγμα Εθνοφυλακής στο Φαράγγι του Φάγγου στη Μεσούντα Άρτας και έδωσε τέλος στη ζωή του. Η θυσία του συγκίνησε βαθιά τους αγωνιστές της Αντίστασης και προκάλεσε θλίψη στο λαό.
«Όρκος του λαού μας, θα’ ναι -μα τον Άρη-», έγραψε ο Ρίτσος μαθαίνοντας το θάνατο του.
Τρεις μέρες μετά την αυτοκτονία του, στις 19 Ιούνη
1945, ο «Ριζοσπάστης» σε άρθρο με τίτλο «ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ» έγραψε
για τον Άρη: «Ο τόσο τραγικός θάνατος του Άρη Βελουχιώτη
προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες, αγωνιστές της
εθνικής ιδέας. Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία
της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση, δεν
μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Άρης Βελουχιώτης ήταν
ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους
πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος...».
Ο Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) γεννήθηκε στις 27
Αυγούστου 1905 στη Λαμία. Η αντίθεσή του με τον καπιταλισμό ξεκινάει
από τα μαθητικά του χρόνια. Το 1922 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ.
Σπουδάζει στη Μέση Γεωπονική Σχολή όπου αναπτύσσει
έντονη επαναστατική δράση και αποβάλλεται πριν τελειώσει. Καταφεύγει
στην Αθήνα όπου εργάζεται σε έργα οδοποιίας και έρχεται σε επαφή με το
εργατικό κίνημα.
Το 1922 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ και το 1925 μέλος του
ΚΚΕ. Όταν ήταν στρατιώτης οδηγήθηκε στον πειθαρχικό ουλαμό Καλπακίου. Οι
διώξεις από το αστικό κράτος συνεχίστηκαν μετά την απόλυσή του, ενώ την
περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά εξορίστηκε στη Γαύδο. Το 1938,
ρίχτηκε στις Φυλακές της Αίγινας και στη συνέχεια στις Φυλακές της
Κέρκυρας όπου υπέγραψε δήλωση μετάνοιας και αποφυλακίστηκε. Πολέμησε
στον ιταλοελληνικό πόλεμο με το βαθμό του λοχία Πυροβολικού και τον
Ιούλη του 1941 συνδέθηκε με την ΚΕ του ΚΚΕ η οποία τον αποκατέστησε στο
Κόμμα.
Τον Αύγουστο του 1941 το ΚΚΕ του αναθέτει να
συγκροτήσει αντάρτικο στρατό και στέλνεται στη Ρούμελη για να εξετάσει
τις δυνατότητες για τη δημιουργία του.
Υποβάλλει έκθεση η οποία εγκρίνεται και το Μάη του 1942 ξεκινάει από την «καλύβα Στεφανή» στη Σπερχειάδα για το βουνό.
«Η χούφτα αυτή των ανθρώπων ρίχτηκε
ολόψυχα στον αγώνα. Η αντίδραση στο άκουσμά της χρησιμοποίησε όλα τα
μέσα κι έθεσε σε ενέργεια όλες τις ατιμίες για να τη σαμποτάρει. Μα όλα
αυτά στάθηκαν ανίκανα να σπάσουν τον αγώνα της. Αντίθετα, αυτή ρίζωνε
κάθε μέρα και πιο πολύ κι ανέπτυσσε τη δράση της. Κι επειδή δεν είχε
σκοπό να καταπιαστεί με χαρτοπόλεμο, έβγαλε στο βουνό το αντάρτικο» (ομιλία του Άρη στη Λαμία, 22/10/1944).
Με την ένοπλη ομάδα του, σαν Άρης Βελουχιώτης,
μπαίνει στο χωριό Δομνίστα Ευρυτανίας. Είναι η πρώτη δημόσια εμφάνιση
του ΕΛΑΣ. Γεννιέται η θρυλική μορφή του Καπετάνιου Άρη.
Στις 2 Μάη 1943 τοποθετείται καπετάνιος του Γενικού
Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό τον στρατηγό Σαράφη και
αντιπρόσωπο του ΕΑΜ τον Ανδρέα Τζήμα (Σαμαρινιώτη).
Αφιερώνει τη ζωή του στην απελευθέρωση της πατρίδας και δίνει αυτό τον αγώνα χωρίς έλεος απέναντι στο βάρβαρο αντίπαλο.
Ο Άρης γνώριζε την επιστήμη και την τέχνη διεξαγωγής του πολέμου και ήταν άφταστος στους ηρωισμούς.
Οι νίκες που συνδέονται με το όνομά του μένουν στην
Ιστορία. Η μάχη στα Ρυκά της Γκιώνας, η ανατίναξη του Γοργοπόταμου, η
μάχη του Κρίκελου, η μάχη του Μικρού Χωριού στην οποία οι αντάρτες υπό
τη διοίκησή του συντρίβουν ένα ιταλικό σύνταγμα και εξαναγκάζουν το
ιταλικό επιτελείο να αποσύρει τις δυνάμεις του από το Καρπενήσι.
Μέσα από τέτοιους σκληρούς αγώνες κατέκτησε τον τίτλο του Πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ.
Σκληρός και υπομονετικός, δίνει το παράδειγμα στους αντάρτες και αντιμετωπίζουν τις αφάνταστες δυσκολίες του ένοπλου αγώνα.
«Μα η υφή, η ψυχοσύνθεση, το σκαρί των
ανθρώπων αυτών ήτανε τέτοιο. Παρά τις φυλακές, τους κατατρεγμούς, τις
δολοφονίες, τα βασανιστήρια, τις ομαδικές εκτελέσεις και την
τρομοκρατία, οι άνθρωποι αυτοί οδηγούσαν ηρωικά και θαρραλέα τις μάζες
στο δρόμο της λευτεριάς...» (ομιλία του Άρη στη Λαμία, 22/10/1944).
Ο Άρης ήταν κομμουνιστής και η κοσμοθεωρία του ήταν ο
μαρξισμός - λενινισμός. Απ' αυτό πήγαζε και το οξυμένο ταξικό του
αισθητήριο και η διορατικότητά του. Έγκαιρα επισήμανε το ρόλο των
Άγγλων, όπως άλλωστε και ο Νίκος Ζαχαριάδης.
«Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ υποσχέθηκαν στο λαό
την πάλη ενάντια στον κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας.
Αυτές τις υποσχέσεις τις τηρήσαμε... Μα εμείς υποσχεθήκαμε στο λαό και
κάτι άλλο: Ότι δεν θ' αφήσουμε το όπλο από το χέρι
μας, αν δεν πετύχουμε και τη διπλή λευτεριά: τη λαοκρατία. Γι' αυτό θα
παλέψουμε για να εκτελέσουμε κι αυτή την υπόσχεσή μας, αφιερώνοντας και
θυσιάζοντας τη ζωή μας ακόμα για τη λαοκρατική λύση του ελληνικού
προβλήματος... Αν αυτά δεν εκτελεστούν, τότε σας υποσχόμαστε ότι πάλι θα
ξαναβγούμε στο βουνό...» (ομιλία του Άρη στη Λαμία,
22/10/1944). Ο Άρης Βελουχιώτης αντιτάχθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας
παραβιάζοντας βασικές αρχές λειτουργίας της κομματικής συλλογικότητας.
Στο διάστημα Φλεβάρης - Απρίλης 1945 ανέλαβε με δική του ευθύνη
πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την
αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ.
Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (Απρίλης 1945) διέγραψε τον Άρη και τον αποκήρυξε, δίχως να δώσει την απόφαση στη δημοσιότητα.
Το ΚΚΕ αποκατέστησε, πολιτικά, τον Άρη Βελουχιώτη με
απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 16
Ιούλη 2011, 46 χρόνια μετά την αυτοκτονία του.
Η απόφαση της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ για τον Άρη
«Ο Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) γεννήθηκε στις
27 Αυγούστου 1905 στη Λαμία. Το 1922 έγινε μέλος της ΟΚΝΕ και το 1925
μέλος του ΚΚΕ. Ως στρατιώτης οδηγήθηκε στον πειθαρχικό ουλαμό Καλπακίου.
Μετά την απόλυσή του ανταποκρίθηκε σε διάφορες κομματικές χρεώσεις και
διώχθηκε κατά καιρούς από το αστικό κράτος και τις κυβερνήσεις του. Την
περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά εξορίστηκε στη Γαύδο και φυλακίστηκε
στην Αίγινα (1938). Το 1939 μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα. Υπέγραψε δήλωση
μετανοίας και αποφυλακίστηκε. Στη διάρκεια της Κατοχής βρέθηκε στην
Αθήνα, όπου τον Ιούλιο 1941 συνδέθηκε με την ΚΕ, η οποία τον
αποκατέστησε στο Κόμμα. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους του ανέθεσε να
συγκροτήσει αντάρτικο στρατό. Αυτό το καθήκον ο Άρης το έφερε σε πέρας
με τον καλύτερο τρόπο. Τον Μάη 1943 με τη δημιουργία του Γενικού
Στρατηγείου του ΕΛΑΣ ανέλαβε καπετάνιος του. Ο Άρης Βελουχιώτης
αντιτάχθηκε στη Συμφωνία της Βάρκιζας και τη χαρακτήρισε λαθεμένη. Στο
διάστημα Φεβρουάριος - Απρίλιος 1945 ανέλαβε με δική του ευθύνη
πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση νέου αντάρτικου στρατού, παρά την
αντίθετη απόφαση του ΚΚΕ. Η 11η Ολομέλεια της ΚΕ (Απρίλιος 1945)
διέγραψε τον Άρη και τον αποκήρυξε, δίχως να δώσει την απόφαση στη
δημοσιότητα. Στις 16 Ιουνίου 1945, την ημέρα που ο Άρης αυτοκτόνησε
περικυκλωμένος από τον αστικό στρατό, στον “Ριζοσπάστη” δημοσιεύτηκε η
ανακοίνωση του ΠΓ που κατήγγειλε τον Βελουχιώτη, κάνοντας αναφορά και
στην απόφαση της 11ης Ολομέλειας. Τρεις μέρες μετά την αυτοκτονία του,
στις 19 Ιούνη 1945, ο “Ριζοσπάστης” σε άρθρο με τίτλο “ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΟ
ΔΙΚΑΙΩΜΑ” έγραψε για τον Άρη: “Ο τόσο τραγικός θάνατος του Άρη
Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες,
αγωνιστές της εθνικής ιδέας. Γιατί ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά
τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την
αντίδραση, δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Άρης
Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και
από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος...”. Μετά το
θάνατο του Άρη και μέχρι την 7η Ολομέλεια της ΚΕ (1950), το ΚΚΕ δεν
είχε τοποθετηθεί εναντίον της Συμφωνίας της Βάρκιζας και την αποκαλούσε
“αναγκαίο ελιγμό”.
Το Μάρτιο του 1962 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Νέος
Κόσμος” άρθρο μέλους του τότε ΠΓ, στο οποίο γινόταν λόγος για
αποκατάσταση σειράς στελεχών του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και του Άρη. Το άρθρο
ανέφερε: “Η ΚΕ ακύρωσε αποφάσεις της παλιάς καθοδήγησης για διαγραφή ή
καθαίρεση μελών της ΚΕ, που αποδείχτηκαν αβάσιμες και αδικαιολόγητες.
Ταυτόχρονα αποκατέστησε τη μνήμη των συντρόφων [...] Άρη Βελουχιώτη
[...] κ.ά.”.
Σχετική απόφαση δεν έχει βρεθεί στο Αρχείο του ΚΚΕ.
Γενικότερα, από την αρχή της δεκαετίας του 1960 και περισσότερο μετά το
παραπάνω δημοσίευμα, εκ μέρους του Κόμματος υπήρξαν πράξεις πολιτικής
αποκατάστασης του Άρη, που ουσιαστικά απέρριπταν τις κατηγορίες σε βάρος
του ως προβοκάτορα κ.ά.
Αυτό αποτυπώνεται και στον Α' Τόμο Δοκιμίου Ιστορίας του ΚΚΕ, 1918-1949, που γράφει:
“Ο Άρης ζυμωμένος και ατσαλωμένος στο ΚΚΕ και στο
λαϊκό κίνημα αναδείχτηκε με την ηρωική δράση του σε ατρόμητο πολεμιστή
και σε γνήσιο λαϊκό ηγέτη. Η τραγική θυσία του συγκίνησε βαθιά τους
αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και όλους τους πατριώτες*”.
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη αποφασίζει την επίσημη
πολιτική αποκατάσταση του Άρη Βελουχιώτη. Θεωρεί ότι είχε δίκιο ως προς
την εκτίμηση που έκανε για τη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Παράλληλα η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη σημειώνει ότι η
διαφωνία του Άρη με τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν δικαιώνει τη στάση του
απέναντι στη συλλογική θέση του Κόμματος και την παραβίαση από αυτόν της
κομματικής πειθαρχίας, καθώς και την αξιοποίηση από τον Άρη της φήμης
και του σεβασμού που είχε κατακτήσει την προηγούμενη περίοδο ως
καπετάνιος του ΕΛΑΣ και στέλεχος του ΚΚΕ. Η στάση του αυτή, που
αποτέλεσε ρήξη με τη θεμελιώδη αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού,
δεν καθιστά δυνατή τη μετά θάνατο αποκατάσταση και της κομματικής του
ιδιότητας.
Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη καταγγέλλει την απόπειρα
της αστικής και οπορτουνιστικής προπαγάνδας και ιστοριογραφίας, που
παίρνουν δήθεν υπό την προστασία τους τον Άρη για να επιτεθούν στο ΚΚΕ.
Στη λαϊκή συνείδηση, ο Άρης Βελουχιώτης είναι ταυτισμένος με την ηρωική
πορεία του ΚΚΕ, τον αγώνα για την ανατροπή της ιμπεριαλιστικής
βαρβαρότητας. Ο Άρης Βελουχιώτης τάχθηκε υπέρ της ένοπλης πάλης, που την
απορρίπτουν όσοι επιχειρούν να τον οικειοποιηθούν. 16 Ιούλη 2011».
*Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1918-1949, Α' τόμος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 517.
