«Κουβάρι» επικίνδυνων αντιθέσεων και ανταγωνισμών

Ο γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, περιεργάζεται τον χάρτη του Αιγαίου, υπό το βλέμμα του Γερμανού διοικητή της Νατοϊκής ναυτικής δύναμης που επιχειρεί στην περιοχή

Στον σημερινό «Ριζοσπάστη», επιχειρούμε την καταγραφή των κυριότερων εξελίξεων στα βασικά μέτωπα που παραμένουν ανοιχτά και οξύνονται στην περιοχή μας, υπό το φως της ανάλυσης που κάνουν οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο του Κόμματος.
Ετσι, από τη θεματολογία της εφημερίδας ξεχωρίζουν το Κυπριακό, η κατάσταση στην Τουρκία, ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη αιματηρή επίθεση στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και οι τελευταίες εξελίξεις στον πόλεμο και την ιμπεριαλιστική επέμβαση σε Συρία και Ιράκ.
Ολα τα παραπάνω μέτωπα αποτελούν μέρος και ταυτόχρονα
ένδειξη ενός σύνθετου πλέγματος αντιθέσεων, ανταγωνισμών και ταυτόχρονα εύθραυστων και ευμετάβλητων συμβιβασμών ανάμεσα στα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα και κράτη, που συγκρούονται για τη διατήρηση ή την αύξηση της γεωπολιτικής τους επιρροής στην περιοχή.
Οι αντιθέσεις που οξύνονται και περιπλέκονται, δρουν καταλυτικά στην αναδιάταξη των συμμαχιών και αυξάνουν τους κινδύνους για τους λαούς της περιοχής. Το ενδεχόμενο μιας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης ενισχύεται, με εμπλοκή και της Ελλάδας, που διεκδικεί αναβαθμισμένο ρόλο στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, ανταγωνιστικά προς την Τουρκία.
Ενδεικτικά γι' αυτό είναι η προετοιμασία του ΝΑΤΟ και η διάταξη μάχης απέναντι κυρίως στη Ρωσία, όπως προκύπτει από το πρόγραμμα των «εκπαιδευτικών» ασκήσεων της λυκοσυμμαχίας για το 2017, αλλά και ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε ΝΑΤΟ και Ρωσία για τη στρατιωτική κυριαρχία στις θάλασσες, θέματα που περιέχονται στη σημερινή ύλη της εφημερίδας.

Με υπόβαθρο την καπιταλιστική κρίση

Αναμφισβήτητα, καθοριστικός παράγοντας και υπόβαθρο όλων αυτών των εξελίξεων είναι οι δυσκολίες που καταγράφονται παγκόσμια για ορμητική ανάκαμψη της οικονομίας μετά τη συγχρονισμένη καπιταλιστική κρίση, που έχει αφήσει ανεξίτηλα τα σημάδια της στις μεγαλύτερες οικονομίες.
Στις Θέσεις της ΚΕ σημειώνεται σχετικά ότι «ο πόλεμος αποτελεί ένα σύμφυτο φαινόμενο του καπιταλισμού, καθώς και κάθε εκμεταλλευτικής κοινωνίας. Η ιμπεριαλιστική "ειρήνη" ετοιμάζει τους νέους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Αλλωστε, "ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα", ιδιαίτερα σε συνθήκες βαθιάς κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου και σημαντικών αλλαγών στο συσχετισμό των δυνάμεων του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος, όπου το ξαναμοίρασμα των αγορών σπανίως γίνεται αναίμακτα, με βάση την πείρα όλου του 20ού αιώνα».
Βέβαια, όπως σημειώνεται σε άλλο σημείο, «παράλληλα με το σφοδρό ανταγωνισμό για τα κέρδη των μονοπωλίων, εξελίσσονται και οι προσπάθειες συμβιβασμού, συμφωνιών, προσωρινής αναστολής της όποιας γενίκευσης της αντιπαράθεσης, ακόμη και αναδιάταξης των συμμαχιών, όπως δείχνουν οι εξελίξεις μέσα στο ίδιο το ευρωατλαντικό "στρατόπεδο"».

Η Τουρκία στο επίκεντρο των εξελίξεων

Η Τουρκία βρίσκεται στο κέντρο των εξελίξεων στην περιοχή μας και αναμφίβολα τις επηρεάζει καταλυτικά. Γράφουν οι Θέσεις της ΚΕ για το 20ό Συνέδριο: «Η αστική τάξη της Τουρκίας - την οποία αυτή τη στιγμή, ως ένα βαθμό, προσπαθούν να αποδυναμώσουν άλλα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη - προσπαθεί να αναβαθμίσει τη θέση της μέσω του ελέγχου και της απόκτησης νέων εδαφών και θαλάσσιων περιοχών».
Σ' αυτήν την κατεύθυνση, η Τουρκία αναπτύσσει κινήσεις προσέγγισης και συνεργασίας με τη Ρωσία, ενώ είναι κράτος - μέλος του ΝΑΤΟ, ανεβάζοντας την ένταση με τις ΗΠΑ. Γενικότερα, όπως σημειώνουν οι Θέσεις, «οι εξελίξεις στην Τουρκία και τη Συρία χαρακτηρίζονται από ρευστότητα και κινητικότητα στη διαμόρφωση συμμαχιών ανάμεσα στα διάφορα καπιταλιστικά κράτη και από ενδεχόμενη αναδιάταξη συμμαχιών.
Ωστόσο, δεν πρέπει να απολυτοποιούνται ούτε η τάση διατήρησης παλιών συμμαχιών ούτε η τάση διαφοροποίησής τους. Η συνεχής παρακολούθηση τέτοιων διεργασιών είναι σημαντική γιατί αφορά ανακατατάξεις στο συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα σε συμμαχίες και ιμπεριαλιστικά κέντρα που αφορούν και την Ευρώπη και μπορούν να πυροδοτήσουν γενικότερες εξελίξεις».
Υπ' αυτό το πρίσμα χρειάζεται να ερμηνεύσουμε τα απανωτά «τρομοκρατικά» χτυπήματα στην Τουρκία, την κλιμάκωση της ρητορικής της απέναντι στην Ελλάδα και την ευθεία αμφισβήτηση συνθηκών με τις οποίες καθορίστηκαν σύνορα μετά από πόλεμο, όπως αυτή της Λοζάνης, τους υψηλούς τόνους της τουρκικής κυβέρνησης στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, τις απειλές της για παραπέρα επιδείνωση των σχέσεων με το ΝΑΤΟ.

Χρήσιμοι σε όλους και για όλα

Ειδικά, η τελευταία επίθεση στην Κωνσταντινούπολη άνοιξε κυριολεκτικά τον «ασκό του Αιόλου» για ένα νέο κύκλο αλληλοκατηγοριών ανάμεσα σε Τουρκία - Ρωσία από τη μια και τις ΗΠΑ από την άλλη για το ποιος υποθάλπει ή ανέχεται την «τρομοκρατία» των τζιχαντιστών. Η συζήτηση αφορά και το εσωτερικό της Τουρκίας, καθώς η κυβέρνηση Ερντογάν αποδεδειγμένα στήριξε στο παρελθόν την ισλαμιστική οργάνωση για να υπηρετήσει τα σχέδιά της στη Συρία, απέναντι στο καθεστώς Ασαντ και το κουρδικό στοιχείο στα νότια σύνορά της.
Εκ του αποτελέσματος επιβεβαιώνεται στο ακέραιο και ενισχύεται η εκτίμηση που κάνουν οι Θέσεις της ΚΕ: «Σε αυτές τις συνθήκες, η δράση των λεγόμενων "ισλαμικών τρομοκρατικών" ομάδων αποτελεί συστατικό στοιχείο του ιμπεριαλιστικού πολέμου στον 21ο αιώνα. Και αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το σε ποιο βαθμό η δραστηριότητα τέτοιων οργανώσεων διαμορφώνεται κάτω από τη στήριξη ή ανοχή ιμπεριαλιστικών κέντρων ή εκδηλώνεται ως στοιχείο αυτονόμησης αυτών των δυνάμεων από τα όποια ισχυρά κέντρα τούς ενίσχυσαν στο παρελθόν.
Η δράση αυτών των οργανώσεων αξιοποιείται αντικειμενικά είτε ως στοιχείο του "ανορθόδοξου πολέμου" ενός κράτους ή κάποιων τμημάτων του κατά των συμφερόντων κάποιου άλλου καπιταλιστικού κράτους είτε ως πρόσχημα ιμπεριαλιστικής επέμβασης.
Εννοείται ότι παράλληλα με αυτούς τους στόχους, η δράση αυτών των οργανώσεων αξιοποιείται και για την ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών μιας σειράς αστικών κρατών, αλλά και για την ιδεολογική προετοιμασία των εργαζομένων ενόψει ενδεχόμενης εμπλοκής των χωρών τους σε νέες ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στο όνομα της καταπολέμησης της "τρομοκρατίας"».

Το Κυπριακό

Αδιαχώριστο απ' όλα τα παραπάνω είναι το ζήτημα του Κυπριακού, στο οποίο τις επόμενες μέρες αναμένονται σημαντικές εξελίξεις, καθώς προγραμματίζεται να ξεκινήσει ο νέος κύκλος διμερών επαφών στη Γενεύη και στις 12 του Γενάρη η διάσκεψη με διευρυμένη σύνθεση, που δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί.
Παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των διαπραγματεύσεων γίνεται στο παρασκήνιο, με δημόσιες παρεμβάσεις, στοχευμένες διαρροές και σε μια προσπάθεια «προληπτικής» απόδοσης ευθυνών για το ενδεχόμενο να μην υπάρχει κατάληξη στη Γενεύη, οι θέσεις με τις οποίες προσέρχονται οι βασικοί «παίκτες» στη διαπραγμάτευση είναι εν πολλοίς γνωστές.
Το συμπέρασμα που επιβεβαιώνεται είναι ότι το Κυπριακό αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου παζαριού, που διεξάγεται και με στρατιωτικά μέσα και αφορά το σύνολο της αντιπαράθεσης των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τη διασφάλιση και την επέκταση ζωτικών τους συμφερόντων με επίκεντρο την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.
Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία επιχειρεί σταθερά να συνδέσει τη διαπραγμάτευση για το Κυπριακό τόσο με τις γενικότερες επιδιώξεις της στην περιοχή, όσο και με τα ζητήματα που θεωρεί ότι παραμένουν ανοιχτά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και αφορούν πάγιες διεκδικήσεις της τουρκικής αστικής τάξης στο Αιγαίο και τη Θράκη.
Οπως αναφέρουν οι Θέσεις, «στο πλαίσιο των ανταγωνισμών των αστικών τάξεων της Τουρκίας, της Ελλάδας και της Κύπρου, καθώς και του αρνητικού ρόλου που έπαιξαν και παίζουν διαχρονικά έως σήμερα για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος οι ΗΠΑ, η Μ. Βρετανία, το ΝΑΤΟ και η ΕΕ, αναπτύσσονται αρνητικοί σχεδιασμοί για τους λαούς (...)
Οι νέες διεργασίες οδηγούν στην οριστικοποίηση της διχοτόμησης της Κύπρου, ουσιαστικά στη συγκρότηση δύο ξεχωριστών κρατικών οντοτήτων που μόνο τυπικά και συγκυριακά θα συγκροτούν Ομοσπονδία».

Επαγρύπνηση και εγρήγορση του λαού

Οι εξελίξεις επιβάλλουν την επαγρύπνηση και την εγρήγορση του λαού. Μέσα σ' ένα περιβάλλον γενικευμένης αστάθειας και ανταγωνισμών που οξύνονται, η στάση της ελληνικής κυβέρνησης, που παρουσιάζει τη βαθύτερη εμπλοκή στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς ως προϋπόθεση για τη σταθερότητα στη χώρα, ανταγωνιστικά μάλιστα προς την Τουρκία, αυξάνει υπέρμετρα τους κινδύνους για τον ελληνικό και τους άλλους λαούς στην περιοχή.
Γράφεται στις Θέσεις: «Η όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ ελληνικής και τουρκικής αστικής τάξης επηρεάζεται άμεσα από τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και μπορεί να αποτελέσει βασικό παράγοντα πυροδότησης της άμεσης πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας.
Το γεγονός ότι και τα δύο κράτη, Ελλάδα και Τουρκία, είναι μέλη του ΝΑΤΟ, περιπλέκει την κατάσταση. Μία ενδεχόμενη κλιμάκωση της μεταξύ τους αντιπαράθεσης θα σήμαινε ένα ρήγμα στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ σε μια ευαίσθητη περιοχή για τα συμφέροντά του, που όμως την ίδια στιγμή μπορεί να αξιοποιηθεί από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την ενίσχυση του ρόλου τους στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Βέβαια, ένα πολύ σοβαρό ρήγμα στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ θα είναι αποτέλεσμα κυρίως μιας κάθετης διάσπασης της όποιας συμφωνίας ή ισορροπίας ανάμεσα στα βασικά ιμπεριαλιστικά κέντρα και όχι μόνο λόγω ελληνοτουρκικής έντασης ή αναμέτρησης. Συνεχή παρακολούθηση απαιτεί επίσης η στάση της ελληνικής αστικής τάξης μπροστά σε ένα ενδεχόμενο πιο γενικευμένης αντιπαράθεσης Ρωσίας - ΗΠΑ ή ακόμα και Κίνας - ΗΠΑ στο μέλλον.
(...) Σε κάθε περίπτωση, μία ενδεχόμενη όξυνση των αντιθέσεων ανάμεσα σε Ρωσία - ΗΠΑ - ΝΑΤΟ θα αποτελέσει παράγοντα όξυνσης των αντιφάσεων και διλημμάτων στην αστική τάξη της Ελλάδας, αφού η συμμετοχή της στο ευρωατλαντικό πλαίσιο την ωφελεί».

Δεν είναι διλήμματα του λαού

Τα διλήμματα που αντιμετωπίζει και θα αντιμετωπίσει η αστική τάξη, προσπαθεί να τα μετατρέψει σε διλήμματα του λαού, κατά τον ίδιο τρόπο που βαφτίζει «εθνικά» τα δικά της συμφέροντα, τις επιδιώξεις και τους σχεδιασμούς. Ολα αυτά είναι ξένα προς τα συμφέροντα και τις ανάγκες του λαού, που χρειάζεται να διαχωριστεί και να ακολουθήσει το δικό του σχέδιο, είτε στις συνθήκες της ιμπεριαλιστικής ειρήνης είτε στο ενδεχόμενο ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου.
Την ευθύνη και την πρωτοπόρα συμβολή του στην ανάπτυξη του εργατικού - λαϊκού κινήματος προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση συζητάει το ΚΚΕ στο 20ό του Συνέδριο, που θα γίνει από τις 30 Μάρτη έως τις 2 Απρίλη, με τον εξής στόχο: Την ολόπλευρη ισχυροποίηση του ΚΚΕ μπροστά στο καθήκον της ανασύνταξης του εργατικού κινήματος και της ανάπτυξης της κοινωνικής συμμαχίας σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση, στην πάλη κατά του ιμπεριαλιστικού πολέμου, για την εργατική εξουσία.